بحران زیست معاصر که ریشه در انقطاع از دوران تاریخی و فرهنگ زمینه دارد؛ باعث بحران در مسکن شده است که نشانه های آن را می توان در تغییر کیفیت زندگی ساکنین بافت های نوساز مشاهده نمود. این سطح کیفی باعث تفاوت هایی در دوبافت مذکور می شود که از جمله نتایج آن، کاهش میزان امنیت روانی و اجتماعی ساکنین معاصر می باشد. در این تحقیق فرض صفر آنست که مطالعه بافت تاریخی و تطبیق آن با دوره معاصر، زمینه ای مناسب جهت ایجاد امنیت در ساختارهای مسکونی محسوب می شود. لذا هدف، بازشناسی ارزش های نهفته در مسکن سنتی به واسطه مولفه های موثر در آن و ارائه راهبردهایی جهت مقابله با این بحران می باشد. در این مقاله میزان امنیت افراد به صورت تطبیقی بررسی شده و مولفه های موثر بر کیفیت مسکن شناسایی می شوند. مقایسه تطبیقی خانه های دزفول با روش علمی کری واک انجام شده و به کمک مشاهدات میدانی، پیمایش در بافت و مطالعات کتابخانه ای به بررسی محور امنیت پرداخته می شود. هم چنین آزمون تحقیق شامل محاسبه وزن خانوارها به روش آنتروپی- شانون و سنجش اطلاعات بر اساس مدل تحلیلی ویکور در دو بافت موردنظر می باشد. در نهایت با روش استنتاج منطقی، نتیجه گیری شده و راهبردهایی جهت بهبود کیفیت معماری ارائه می گردد. تحقیقات نشان می دهد که امنیت در مسکن سنتی با 71.4 درصد بیش از امنیت در مسکن معاصر با 28.6 درصد نیاز ساکنین را تامین می کند. این در حالی است که علی رغم وجود برخی از مولفه های ایجاد امینت در مسکن معاصر، شاخص های احقاق امنیت در این مسکن به ترتیب شامل آسایش بصری و محیطی، خوانایی فضاها، اقتصاد و درآمد خانوارها، نظارت و مراقبت، محرمیت، ابعاد فضا و ادراک فضا می باشد.

نیاز به مسکن یکی از اساسی ترین نیازهای بشری است. طبق اصل سی و یک قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مسکن مناسب حق هر شخص و خانواده ایرانی است؛ که در آن شاخص های کیفی مسکن، همواره به عنوان حساس ترین ابزار برنامه ریزی مسکن محسوب می شوند. به عبارتی طرح خانه ی مسلمان باید به صورتی باشد که امکان رشد و تعالی فرد، خانواده و جامعه را بر اساس عقاید اسلامی فراهم آورد. در این راستا دین مبین اسلام اصول راهنمایی را در جهت تحقق کیفیت مسکن مطلوب ارائه داده است. پژوهش با هدف پاسخگویی به این پرسش اساسی است که چه شاخص های کیفی معماری که متضمن ارزش های اسلامی و هویت مطلوب آن می باشد را می توان با توجه به تغییرات شرایط جامعه و تغییر شیوه زندگی مردم، در مسکن معاصر به کار بست؛ که بر این اساس به روش کیفی انجام شده و برای ارزیابی نهایی داده ها از روش تحلیل سلسله مراتبی بهره گرفته شده است. شیوه ی جمع آوری اطلاعات بر پایه ی چک لیست هایی برای تکنیک های مصاحبه و پرسشنامه بوده و در این مسیر از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای استفاده گشته است. نتایج و یافته های تحقیق را می توان در قالب دو بخش شامل استخراج الگوهای کیفی مسکن از مفاهیم اسلامی در قالب مدل کیفی مسکن مطلوب اسلامی و ارزیابی الگوواره های استخراجی براساس نیاز مسلمان معاصر دسته بندی نمود.

چکیده بیان مسئله: سازگاری میان نیازهای انسان و محیط ساخته شده از فاکتورهای بسیار مهم در ارزیابی محیط زندگی مطلوب است؛ به همین دلیل پژوهش های بسیاری مفهوم سازگاری را مورد توجه قرار داده اند. با وجود مطالعات بسیاری که انجام شده است، هم چنان مدل نظری کاربردی برای مطالعة فرایند سازگاری در رابطة میان ساکن و مسکن وجود ندارد. بسیاری از پژوهش ها سازگاری را به عنوان برآیند و هدف یک رابطه می دانند و بر نتایج سازگاری و عدم سازگاری ساکن و مسکن متمرکز شده اند؛ اما فرایند سازگاری ساکن و مسکن موضوعی است که در پژوهش ها کم تر مورد توجه قرار گرفته است. هدف پژوهش: پژوهش حاضر با طرح این سؤال که شیوة سازگاری انسان یزدی با مسکن معاصر چگونه است، در پی ارائة یک مدل نظری فرایندمحور برای مطالعة شیوة سازگاری ساکن و مسکن است. روش پژوهش: رویکرد و راهبرد اصلی پژوهش کیفی است و تحلیل داده ها با روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد در مسکن میانی، افراد شیوه های فعال تری را برای ایجاد سازگاری میان خود و مسکن انتخاب می کنند، آن ها در مسکن دخل و تصرف می کنند یا رفتار خود در فضا و نحوة استفاده از فضاها را تغییر می دهند؛ اما در مسکن جدید ساکنین دخل و تصرف بسیار محدودی در مسکن انجام می دهند و به دلیل این که همین تقلای محدود نیز از جانب فضا بی پاسخ می ماند نسبت به فضا بی توجه می شوند و در صورتی که محدودیتی وجود نداشته باشد، از مسکن خود نقل مکان می کنند. تحلیل داده های پژوهش نشان می دهد، علاوه بر سه عامل مهم بستر، نیازهای ساکنین و قابلیت های مسکن؛ سن و نسل ساکنین، مشارکت در فرایند ساخت، الگوی مسکن، مدت زمان اقامت در مسکن، خاطرات و روابط با همسایگان بر شیوة سازگاری ساکن و مسکن تأثیر بسیار دارد.

معماری اسلامی ایران به سبب تکیه بر اصول و باورهای معنوی و اخلاق اسلامی مردمان این سرزمین می تواند در تعریف ژرف ساخت های نظری یک معماری اسلامی پیشرو، مناسب برای نیازهای روزآمد مسکن معاصر مورد استفاده و بهره برداری قرار بگیرد؛ لذا، بازکاوی آموزه های معنوی پنهان و اخلاق اسلامی در هنر و معماری مسکن گذشته، از اساسی ترین گام ها در این زمینه به شمار می آید. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی بدنبال تعیین راهبردهای طراحی معماری موثر در تقویت مفاهیم اخلاق اسلامی در میان بهره وران مسکن با نگاهی به معماری مسکن معاصر در شهر اردبیل با خاستگاه اسلامی است. گردآوری داده ها با مطالعات پیمایشی و کتابخانه ای حاصل شد. جامعه آماری شامل ساکنین بخش مرکزی (منطقه یک) اردبیل به تعداد نمونه 384 نفر با نمونه گیری کوکران می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها با روش حداقل مجذور مربع با کمک نرم افزار SmartPLS.3 انجام شد. یافته های تحقیق نشان داد که اصول معماری مسکن باید از نظر عملکردی؛ فرهنگی؛ اقتصادی؛ معنوی؛ زیست محیطی؛ حقوقی؛ روانی؛ و معناگرایی با اخلاق اسلامی انطباق داشته باشد. علاوه براین، بیشترین تأثیر مربوط به سازه روانی و سازه معنوی 0 است. نتایج پژوهش، بصورت راهکارهایی در حوزه قرار گیری بنا در واحد همسایگی، در نحوه همنشینی توده و فضا، سازمان فضایی و عملکردی و چیدمان، اجزاء و مبلمان و تزئینات ارایه شده است.

هر جامعه  ای فرهنگ و جهان  بینی ویژه  ای دارد که تبیین  کننده آرمان  هایش است. در ساخت مساکن گذشته ایران، جهان  بینی اسلامی به عنوان منبعی غنی، نقش اساسی ایفا می  کرده، اما امروزه مورد بی  توجهی واقع شده است. با وجود پیدایش معماری مدرن و از بین رفتن هویت، اصول  شناسی یکی از موضوعات مهمی است که سعی در شناخت روش  های کاربردی برای دستیابی به اصول گذشته و استفاده از آنها در معماری امروز به شکل نوین دارد. پژوهش حاضر با شناخت حساسیت موضوع مسکن و تنزل کیفی مسکن معاصر، ضرورت پرداخت در این زمینه را با تکیه بر ارزش  های اصیل میسر دانسته و در این راه از اصول مطرح در معماری مسکن ایرانی-اسلامی بهره می  گیرد. در این پژوهش کاربردی، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه  ای به کار گرفته شده است. در مرحله ی اول از طریق تحلیل محتوای کیفی و کمّی پژوهش  های صورت گرفته در ارتباط با اصول مسکن سنتی ایران، این اصول استخراج و اولویت  بندی شد. در مرحله ی بعد، معیارهای مسکن از دیدگاه اسلام از طریق آیات و احادیث به دست آمد و به منظور قیاس و تطبیق با اصول مرحله ی اول و اولویت  بندی نهایی آنها، به کارگرفته شد. در مرحله ی پایانی، اصول معماری مسکن مبتنی بر ارزش  های ایرانی-اسلامی، با استفاده از استدلال منطقی، تدوین و معاصرسازی شد تا در برنامه  ریزی  های مسکن کنونی مورد استناد و استفاده قرار گیرد. در نتیجه ی این پژوهش، اصول معماری مسکن ایرانی-اسلامی معاصر عبارت  اند از: 1) بعد محیطی: طبیعت  گرایی، همسویی با بستر، تنظیم شرایط محیطی با توجه به اقلیم و بوم، اعتدال 2) بعد انسانی: آسایش روحی، آسایش زیستی 3) بعد کالبدی و عملکردی: بهره  گیری از هندسه و مدول، بهره  گیری از عناصر آشنا و مطلوبیت ظاهری، آسایش بصری، تعاون.

هدف: در این مقاله ضمن مطالعه مفاهیم سبک زندگی و مسکن و مولفه های تاثیرگذار سبک بر مسکن، یافتن چگونگی تاثیر تغییرات سبک زندگی بر طراحی مسکن در شهر شیراز مدنظراست. مواد و روش ها: ماهیت و روش این پژوهش توصیفی تحلیلی از نوع همبستگی با هدف کشف روابط بین متغیرهای اقتصادی، اجتماعی، فردی، تکنولوژی و فرهنگی مذهبی سبک زندگی با ویژگی های عملکردی، کالبدی و مفهومی در طراحی مسکن است. جامعه ی مورد بررسی به روش خوشه ای از ساکنان آپارتمان های ساخته شده در مناطق1، 2 و 7 شهر شیراز انتخاب شدند. حجم نمونه ی پژوهش 390 نفر است که با شیوه ی نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام شد. به منظور جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخت با آلفای کرونباخ 88/0 استفاده گردید. داده ها با استفاده از آمار های توصیفی و رگرسیون چند متغیری با استفاده از نرم افزار Spss 25 مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد که بین سبک زندگی مردم در دوران معاصر و طراحی معماری مسکن ارتباط وجود دارد. ضریب تعیین تاثیر نیز مشخص کرد 82/0 ویژگی های عملکردی، 68/0 ویژگی های کالبدی و 64/0 ویژگی های مفهومی در طراحی مسکن توسط مولفه های سبک زندگی تعیین می شوند. نتیجه گیری: میزان تاثیر سبک زندگی بر طراحی مسکن موضوعی است که از دید پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی و طراحان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. یافتن تاثیرات تغییرات سبک زندگی بر طراحی می تواند گامی مثبت در ارایه الگویی مناسب برای مسکن معاصر باشد.

مسکن به عنوان یکی از ضرورت های اصلی زندگی انسان، نقشی اساسی در کیفیت زندگی افراد دارد. اهمیت مسکن از جهات مختلفی قابل بررسی است، مثلاً تاثیر آن بر صمیمیت بین ساکنان و فضای اطراف. صمیمیت در این مفهوم، به معنای ایجاد ارتباط عمیق و احساسی بین ساکنان و فضاهای معماری است. این ارتباط نه تنها برای افزایش رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی شان مهم است، بلکه می تواند به بهبود سلامت روانی و فیزیکی افراد هم کمک کند. مثلاً، فضاهایی که حس امنیت و آرامش را در ساکنان افزایش می دهند، می توانند به بهبود سلامت روانی و کاهش استرس در افراد کمک کنند. همچنین، فضاهایی که تعامل و شادی را ترویج می کنند، می توانند به افزایش احساس تعلق به محیط و بهبود کیفیت زندگی اجتماعی افراد منجر شوند. در نتیجه، صمیمیت در فضاهای معماری مسکن، به طور ویژه ای در بهبود کیفیت زندگی ساکنان و افزایش رضایتمندی آن ها از محیط اطراف خود، نقشی اساسی دارد که در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی پس از یافتن عوامل موثر در ایجاد صمیمیت مثل تعامل، آرامش، امنیت، تعلق و شادی؛ به بررسی این مولفه ها در نمونه های موردی که به صورت تصادفی انتخاب شده در شهر شیراز بر اساس شاخص های آنها پرداخته شده است.